XI Міжнародна науково-практична інтернет-конференція

Hozirgi kunda “Shaxs” muammosi tabiiy va ijtimoiy gumanitar fanlarning umumiy tadqiqot ob`yektiga aylanib bormoqda. Shular jumlasidan psixologiya ham inson sifatlarini, shaxsning individual xususiyatlarini va bu xususiyatlarning shakllanishi masalalarini o’rganadi. Shaxsdagi bunday individual xususiyatlardan biri: inson o’zini anglashi va o’ziga bergan bahosidir. Psixologiyada bu kabi muammolarni tahlil qilish orqali shaxsni har tomonlama o’rganib chiqish imkoniyati paydo bo’ladi.

Development of individuality is an important task of each person. The elective course “Health culture” can help medical students to understand the main directions of contemporary processes. Modern person goes through a mutation despite of age, race, or nationality. Mutation occupies physical, emotional and spiritual “bodies” of human being. In perfection of physical body can help basic knowledge about healthy nourishment and formation of positive habits of eating. It means that we have to eat “light” food without toxins and injurious ingredients. We have to limit the consumption of products, which can cause the problems in digestive system (they are individual for each person). People have to eat tasty and useful food. We should not forget about the necessity of drinking 10 glasses of pure still water each day. People have to remember that tobacoo, narcotics, and alcohol are ruining immune system, and as a result people have oncology, allergy and other incurable diseases.

Жеткіншектер қарым-қатынасын екі жақты сипатта қарастырып, анықтама беруге болады. Бірінші, қарым-қатынас іс-әрекеттің жетекші түрі, жеке интимдік мінез; қарым-қатынас заты басқа адам-құрдас, ал мазмұны-онымен қатынас құру және қолдау жасау. (Эльконин Д.Б., Драгунова Т.В.). Екінші, қарым-қатынас іс-әрекеттің жетекші түрі және қоғамдық мінездемесі бар, оның үлкендермен, құрбыларымен өзара қатынасында түрлі жағдайларды меңгереді. (Фельдштейн Д.И.).

Тұлғалық даму нәрестелік кезеңнен қартайған шаққа дейін созылады, яғни тұлға өмір бойы даму барысында болады. Сондықтан, зерттеушілер адам өмірінің дамуы мен жетілуін кезеңдерге бөліп қарастыруды ұсынады. Мәселен, З.Фрейд тұлғаның қалыптасуын адамның психосексуалды даму кезеңдерінің ретімен түсіндіреді. Ал, Э.Эриксон тұжырымдамасында дамудың сегіз деңгейі сипатталады. Аталған авторларға қарама-қайшы келе отырып, бірқатар теоретик-ғалымдар даму мәселесін түсінудегі ата-ана мен бала қарым-қатынасының мәнін ерекше атады. Солардың бірі-К.Роджерс, ол тұлғаның қалыптасу кезеңіндегі ата-аналық ұстанымдар мен мінез-құлық, жүріс-тұрыс үлгісі негізінде, таным мен эмоциялық қарым-қатынастар аясында индивидуумның Мен-тұжырымдамасының қалыптасуына ерекше мән берген. Тұлға дамуы көптеген ішкі және сыртқы себептермен анықталады. Ішкі себептерге әрбір отбасылық ортаға тән болатын индивидуумның белгілі мәдениеті, әлеуметтік-экономикалық сатысы жатады. Екінші жағынан ішкі себептер генетикалық, биологиялық және физиологиялық жайттармен түсіндіріледі.

Жастар – қоғамның қозғаушы күші, ел ертеңі. «Жастарыңды көрсет, еліңнің ертеңін айтайын» деген екен келешегіне алаңдаған бір адамға әйгілі Ғұлама ойшыл Әбу Насыр әл-Фараби. Кез келген жеке тұлғаның қоғамдағы орны оның жас күнінде қалыптасып, кірпіші қаланады. Жастар – бүтіндей бір елдің тірегі. Қандай да бір елді жаулап алғың келсе, алдымен жастарының рухын сөндір, санасын аямай ула, радикалды ағымға бағыттап, зомби қылып жібер. Бітті. Олар сенің иелегіңде.

В толковых словарях говорится, что творчество – это деятельность, результатом которой является создание новых материальных и духовных ценностей и что существуют разные виды творчества – научные, технические, художественные… А возможно ли творчество уже в детском саду? Удастся ли прямо на занятиях превратить ребенка в ученого? Можно ли поставить ребенка на позицию исследователя?

Ўзбекистон Республикасининг Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини рўёбга чиқариш ҳар томонлама камол топган, жамиятда турмушга мослашган, таълим ва касб-ҳунар дастурларини онгли равишда танлаш ҳамда кейинчалик пухта ўзлаштиришга қодир, давлат ва оила олдида ўз жавобгарлигини ҳис этадиган фуқароларни тарбиялашни назарда тутади. Инсоннинг касбий шаклланиши ва мутахассис сифатида камолга етишини унинг ҳаёт йўлидан айри ҳолда тасаввур этиб бўлмайди. Психологик адабиётларда таъкидлаб ўтилганидек, кишининг касбий шаклланиши бутун ҳаёти давомида кечадиган жараён бўлиб унинг ёшига ҳамда шахсининг тараққиётига мос ҳолда боради. Касбий фаолият соҳасидаги муваффақият ва мутахассиснинг маҳорат даражасига эришиш суръати унинг касб танлаш мотивлари билан ўзаро алоқадордир.

Формы организации и проявления учебно-воспитательных ситуаций также могут быть исключительно разнообразны. Многое в процессе их возникновения и развития будет зависеть как от объективных обстоятельств учебного процесса, так и от собственно субъекта педагогической деятельности - учителя, педагога. Рассмотрим на примере отдельных учебно-воспитательных ситуаций в процессе учебной деятельности их содержание и особенности проявления [1].

Ўзбекистон Республикаси ўз мустақиллигини эълон қилган дастлабки кунларданоқ баркамол авлодни камол топтириш шу куннинг энг долзарб вазифасига айланди. Президентимиз И.А. Каримов 2010 йилни “Баркамол авлод” йили деб аталиши муносабати билан ёш авлод тарбиясининг аҳамияти хусусида сўз юритиб шундай деган эди: “Биз фарзандларимизни нафақат жисмоний, маънавий соғлом ўсиши, балки уларнинг энг замонавий интеллектуал билимларга эга бўлган уйғун ривожланган инсонлар бўлиб, XХI аср талабларига тўлиқ жавоб берадиган баркамол авлод бўлиб вояга етиши учун зарур барча имконият ва шароитларни яратишни ўз олдимизга мақсад қалиб қўйганмиз”деб таъкидлаган фикрларини бевосита меҳрибонлик уйи тарбияланувчилари хулқ-атвор атворида кузатиладиган депривацияни камайтиришда, уларни баркамол авлод этиб тарбиялашда, халқ инсонпарварлиги чашмаларидан, умумбашарий қадриятлардан баҳраманд қилиш масалаларида алоҳида аҳамият бериш лозим. Бунда маънавиятдан “...оқилона фойдаланиш, болаларимизни ватанпарварлик, ростгўйлик, халқсеварлик руҳида тарбиялаш керак бўлади. Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаб ўтканларидек : “Одобли, билимдон ва ақлли, мехнатсевар, иймон-эътиқодли фарзанд нафақат ота-онанинг, балки бутун жамиятнинг энг катта бойлигидир”.

Ғылымның және технологияның қазіргі жағдайын бейнелейтін іргелі білім беру, болашақ мамандардың тек тәжірибені белсенді қабылдауды ғана емес, сонымен бірге интеллектуалдық шығармашылық қабілеттілігін анықтайды. Білім берудің осындай түріне қазіргі жоғары оқу орындары бағытталған. Болашақ мамандардың, яғни студенттердің зерттеу біліктерін меңгеру қажеттілігі, бір жағынан, Мемлекеттік стандарттың талаптарымен айқындалады, онда бітірушің осы кәсіби аспектісі нақты анықталған; екінші жағынан, қазіргі мамандардың кәсіби іс-әрекетімен айқындалады. Мысалы, педагогтардан болашақ мамандарды дайындауда іс-әрекеттің шығармашылық табиғатына сәйкес соның ішінде оны ұйымдастырудың мәселесіне ғылыми тұрғыдан қарауға білім беру үрдісін зерттеу білігін талап етеді. Сондықтан да жоғары оқу орындарының студенттерін зерттеу жұмысы процедурасымен таныстыру керек, оны өткізудің дағдыларын қалыптастыру маңызды.

Әрбір қоғамның дамуы, әрбір топтың немесе бөлек индивидтің де дамуы олардың айналасындағылармен қарым-қатынас жасауына байланысты болатын күрделі процесс екені анық. Бұл процесс әрқашан да тиімді әрі нәтижелі түрде жүзеге аспайды, кейде қарама-қайшылықтардың туындауынан және шешілуімен байланысты. Мектеп жасына дейінгі балалардың арасындағы туындайтын кейбір қарама-қайшылықтар, кейбір балалардың мінез-құлқы мен даралық ерекшеліктеріне байланысты түсінбеушіліктер, топқа енгісі келмейтін жағдайлар жиі кезеседі.

Жеке адамның қалыптасуы көбіне педагогикалық ықпал етуге және оның қаншалықты ерте басталуына байланысты. Осыны ескере отырып, біздің елде балалар бақшалары сәбилік және мектепке дейінгі топтарымен бастауыш, орта және жоғары мектептердің іргетасы, аса маңызды буындарының бірі ретінде халық ағарту жүйесіне енгізілген. Балалар бақшасы балалардың жан-жақты дамуын– дене, ақыл-ой, адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру мәселелерін алдына мақсат етіп қояды, оны тілдің үйрету процесі кезінде жүзеге асырады.

В настоящее время увеличилось число тревожных детей, отличающихся повышенным беспокойством, неуверенностью, эмоциональной неустойчивостью.

Педагогикалық психология кәсіби білім беру саласы бола отырып, кәсіби білім беру жүйесінде оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық механизмдерін зерттейді. Кәсіби білім беруді дайындау үдерісін зерттеу үшін мамандық түсінігін қарастыру керек.

Заң психологиясы ‒ психологиялық ғылымның салыстымалы жас саласы болып табылады. Юриспруденцияның кейбір міндеттерін психология әдістері-мен жүйелі шешу талпыныстары XVIII және XIX ғасырларда кездеседі. Бірақ психологияның жеке саласы және практикалық қызмет саласы ретінде заң психологиясының құрылуы тек  XX ғасырдың басында орын алды. Сол кезде психологияны меңгеруге, қылмыс және куәгерлердің түсініктерін тергеуге аса зор көңіл бөлінді.

Мектеп – баланың дамуының жақсы жақтарын жүйелі қалыптастырып отыратын негізгі орын. Мектептік өмір балалардың мінез-құлқының қалыптасуында шешуші рөл атқарады. Баланың тұлғалық дамуын, мінезін тәрбиелеу мен қалыптастыруда басты міндет – олардың жан-жақты болып өсуін қадағалау. Міне осы орайда балалардың бойындағы жағымды қасиеттерді оятып, жағымсыз әдеттерді жою талабы психологиялық және педагогикалық іс-әрекеттердің тиімділігіне байланысты.