ХX Международная научно-практическая интернет-конференция

Бизга маълумки, маҳаллий бошқарув тизимида, хусусан, ҳокимият вакиллик органлари юртимизда вужудга келган демократик тамойилларнинг тарихий кўриниши бўлиб, у минг йиллар давомида мазмунан ва шаклан ўзгариб, ўзига хос тажрибага эга бўлиб борди. “Маҳаллий давлат ҳокимияти органларини ташкил этиш тамойили, биринчидан, Ўзбекистон халқининг тарихий-миллий ўзига хос ривожланиш қонуниятларини намойиш этса, иккинчидан, давлат қурилиши умумэътироф этилган демократия талаблари асосида белгиланганидир” [1, б. 17]. Халқ депутатлари маҳаллий Кенгашларига маҳаллий ҳокимият қонунчилик тармоғининг ташкил этиладиган тузилмалари, аниқроғи вилоятлар, туманлар, Тошкент шаҳар, шунингдек вилоят бўйсунувидаги шаҳарлар Кенгашлари киради.

Ўзбекистонда марказ ва ҳудудлар манфаатларини мутаносиблаштириш жараёни етарлича ўрганилмаган бўлсада, олимлар томонидан марказ ва ҳудудлар муносабатларини мутаносиблаштиришнинг адолат, тенглик, қонунийлик, мувозанатлик ва бошқа талаблари, тамойиллари ҳамда мезонлари тавсия қилинган [1, с. 56]. Ушбу талабларнинг тизимлашмагани, мазкур жараённинг барча жиҳатларини қамраб олмаслиги уларни умумлаштириш ва кенгайтиришни тақозо қилади. Бизнингча, умумдавлат ва ҳудудий манфаатларни мутаносиблаштиришнинг талабларини адолат, самарадорлик ва барқарорлик мезонлари шаклида ифодалаш мантиқийроқ кўринади. Ушбу мезонларга риоя қилиш кўзланган мақсадга эришиш, яъни инсон манфаатларини рўёбга чиқариш механизмини янада такомиллаштириш, сиёсий бошқарувни оптималлаштиришга хизмат қилади.

Ўзбекистон Республикаси мустақил давлат сифатида дунё мамлакатлари орасида ўзининг мустаҳкам ўрнини эгаллади ва ташқи сиёсатнинг халқаро ҳуқуқ меъёрларига асосланган ва жаҳон ҳамжамиятига аста-секин интеграциялашув стратегиясига мос келадиган ҳуқуқий тизимини ярата бошлади. Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Президенти И. А. Каримов: “Очиқ демократик давлатни қуриш, бозор муносабатларини вужудга келтириш халқаро эътироф этилган конституциявий ҳамда ҳуқуқий асосда амалга оширилмоқда. Бу асос иқтисодиётни ислоҳ қилиш, унинг кенг кўламда жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашуви учун кучли ҳуқуқий кафолатлар ва шарт-шароитларни таъминлаб беради” [1, Б. 279], - деб таъкидлаган эди. Ўзбекистоннинг миллий мустақилликка эришуви ёш давлатимизнинг жаҳон ҳамжамиятига қўшилиши учун катта имкониятлар очди. Ўзбекистон очиқ ва кўп томонлама ташқи сиёсатни амалга ошириб жаҳон миқёсидаги интеграцион жараёнларга чуқур кириб боришга интилмоқда. Ўзбекистон бир вақтнинг ўзида дунё ҳамда минтақа миқёсидаги интеграцион жараёнларда иштирок этмоқда ва ташқи иқтисодий алоқаларнинг фаол иштирокчисига айланмоқда. Ўзбекистон очиқ иқтисодиёт ва жаҳон хўжалигига тобора кўпроқ интеграциялашиш сиёсатини амалга оширмоқда. Мамлакатда босқичма-босқич амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотлар ва республиканинг ижтимоий-иқтисодий муаммоларини ҳал этишга йўналтирилган фаол ташқи савдо фаолияти бунга яқиндан кўмаклашмоқда.

Ўзбекистонда ХХI асрнинг биринчи ўн йиллигида парламентчиликда миллий давлатчилик учун хос бўлган янги бир йўналиш яъни Олий Мажлис Сенатининг маҳаллий Кенгашлар билан ҳамкорлиги масаласи кун тартибига қўйилди. Бу борада, аввало, мамлакатимиз мустақилликка эришган кундан бошлабоқ давлатимиз раҳбарининг ҳар бир маърузаларида миллий парламентимиз фаолиятини такомиллаштиришга мунтазам эътибор бериб келинди. Мақсад давлатчилигимизнинг янги шаклу-шамойилини яратишгина эмас, тараққиётимизнинг ҳар бир янги босқичида уни жаҳон андозаларига мос мазмун билан бойитиш эди. Шу жиҳатдан Олий Мажлис Сенатининг 2006 йил 24 февралдаги V ялпи мажлиси алоҳида аҳамиятга эга бўлди. Президент И.А.Каримовнинг ушбу мажлисда “Мамлакатимиз тараққиётининг қонунний асосларини мустаҳкамлаш фаолиятимиз мезони бўлиши даркор” мавзусидаги маърузасида парламент ривожи билан боғлиқ масалаларга алоҳида эътибор берилди [1, б. 145]. Бинобарин, мамлакатимизда икки палатали парламент ташкил қилиш ғоясини ҳам биринчи бор илгари сурган давлатимиз раҳбари Сенатнинг бир йиллик фаолияти ҳақида тағлилий хулоса қилиб, Ўзбекистон тараққиётининг кейинги босқичларида юқори палата фаолиятида маҳаллий Кенгашлар депутатлари билан ҳамкорлик ғоясини янада конкретлаштириб, уни устивор вазифалар сифатида белгилаб берди. Шу боис бир фикрни алоқида қайд қилмоқ зарур. Президентимиз парламент юқори палатасининг маҳаллий Кенгашлар депутатлари корпуси билан ҳамкорлик қилиш ғоясини илгари суриш билан ўзбек парламентчилиги ҳақидаги қарашларини янги қоида билан бойитди. Бизнингча, бу билан давлатимиз раҳбари маҳаллий Кенгашлар депутатларининг демократик жамиятни шакллантиришдаги ўрни ва ролига юқори баҳо ва ишонч, айни вақтда, бундай ишончни минтақавий муаммоларни ҳал этишда маҳаллий Кенгаш депутатларига катта маъсулият юкланиши деб ҳам қараш керак.

Жаһандану және жаңару шарттары Қазақстан мемлекетінің мәдениетінің саясатының басқа да ғылым салаларының дамуына үлкен өзгерістер әкелді. Соның ішінде бұл үрдіске тез бой алдырып өзінің құндылықты тұпнұсқалық күйіне сызат түскені мәдениеті болды. Жалпы ұлт мәдениетін қозғамастан бұрын жаһандану мен жаңару деген не? Соған тоқталып өтетін болсам. Бұл сөз ағылшын тілінен "global" - "дүниежүзілік" деп аударылады, орыс тілінде "глаболизация" деп айтылып жүр. Қазақ тілінде: ғаламдану, жаһандасу, ғаламшарлану, әлемилену дегенді де естиміз. Ал енді ғаламдану – жаһандасу, ғаламшарлану дегеніміздің ұғымдық-мағыналық жағын айтсақ, аты айтып тұрғандай, ғаламдану қандай да болсын үдерістің, іс-әрекет барысының немесе мәдени-әлеуметтік феноменнің, құбылыстың бір ғана ұлт, халық, мәдениет, өркениет немесе құрылық шеңберімен шектелмей, бүкіл планеталық, жұмыр жерлік, бүкіл әлемдік деңгейде көрініс тауып, маңызға ие болуын танытатын ұғым. Жаһандану – үдеріс, орын алып отырған, әлі өз мәресіне жетпеген, аяқталмаған іс. "Жаһандану" бүкіл жер жүзінде жайылу, таралу деген мағынаны да, әлемдік елдердің біртұтас адамзаттық мәдениет қалыптастыру екпініне ілесу дегенді де білдіреді.